فشار خون بالا یا پرفشاری خون (Hypertension) یکی از مشکلات رایج بهداشتی در سراسر جهان است که بهدلیل سبک زندگی ناسالم، کمتحرکی، و مصرف بیش از حد نمک و چربی افزایش یافته است. این عارضه که به عنوان «قاتل خاموش» شناخته میشود، اگر بدون کنترل و درمان بماند، میتواند به مشکلات جدی از جمله سکته مغزی، حمله قلبی، و نارسایی کلیوی منجر شود. در این مقاله از مجله سلامتی جیم جو به بررسی پرفشاری خون، عوامل ایجادکننده، علائم، راههای پیشگیری و درمانهای مختلف آن میپردازیم.
👇دسترسی سریع
Toggleفشار خون به نیرویی گفته میشود که خون هنگام عبور از شریانها بر دیوارههای آنها وارد میکند. این فشار به دو بخش تقسیم میشود:
فشار سیستولیک: فشاری که در زمان انقباض قلب ایجاد میشود.
فشار دیاستولیک: فشاری که در حالت استراحت قلب ثبت میشود.
به طور معمول، فشار خون طبیعی در حدود ۱۲۰/۸۰ میلیمتر جیوه (mmHg) است. اگر فشار سیستولیک برابر یا بیش از ۱۴۰ و فشار دیاستولیک برابر یا بیش از ۹۰ میلیمتر جیوه باشد، فرد دچار فشار خون بالا تشخیص داده میشود.
فشار خون اولیه (Essential Hypertension): علت مشخصی ندارد و به طور معمول به تدریج با افزایش سن بروز میکند.
فشار خون ثانویه (Secondary Hypertension): ناشی از عوامل زمینهای خاصی مانند بیماریهای کلیوی، مشکلات غدههای آدرنال، یا مصرف داروهای خاص است.
پرفشاری خون معمولاً بدون علامت است و به همین دلیل به عنوان «قاتل خاموش» شناخته میشود. در برخی موارد، علائم زیر ممکن است بروز کنند:
در صورتی که این علائم تداوم یابند، باید به پزشک مراجعه کرد.
عوامل متعددی میتوانند در ایجاد پرفشاری نقش داشته باشند، از جمله:
در صورتی که پرفشاری خون درمان نشود، میتواند به مشکلات زیر منجر شود:
فشارخون به وسیله دستگاه فشارسنج اندازهگیری میشود. اندازهگیری منظم و پیگیری فشار خون برای تشخیص بهموقع و جلوگیری از عوارض ضروری است. در بعضی موارد، پزشک ممکن است نیاز به انجام آزمایشهای تکمیلی مانند آزمایش خون، اکوکاردیوگرافی و آزمایشهای کلیوی داشته باشد.
سایر مقالات 👈 فواید ورزش برای سلامتی
درمان پرفشاری خون به نوع و شدت بیماری بستگی دارد و شامل تغییرات سبک زندگی و مصرف دارو میشود.
سایر مقالات 👈 درمان فشارخون بالا و لاغری
اگر تغییرات سبک زندگی کافی نباشد، پزشک ممکن است داروهای کنترل فشار خون را تجویز کند. برخی از انواع داروها عبارتاند از:
در برخی موارد، پرفشاری خون به دلیل شرایط خاص پزشکی یا فاکتورهای دیگر نیاز به مراقبت و مدیریت ویژه دارد. به عنوان مثال:
فشارخون بالا در بارداری: زنان باردار با پرفشاری خون باید به صورت منظم تحت نظر پزشک باشند. پرفشاری خون در بارداری میتواند خطرناک باشد و باعث پرهاکلامپسی شود که برای مادر و جنین مخاطرات جدی دارد. مدیریت این وضعیت شامل کنترل دقیق فشار خون، رژیم غذایی مناسب و محدود کردن مصرف نمک و در موارد شدیدتر مصرف دارو است.
فشار خون مقاوم به درمان: این حالت زمانی بروز میکند که فشار خون حتی با مصرف چند نوع دارو کنترل نشود. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است داروها را تغییر دهد یا روشهای مکملی مانند دستگاههای کنترل فشار خون ایمپلنتی یا تعدیل عصب کلیوی را پیشنهاد دهد. البته این روشها نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارند.
فشار خون بالا و دیابت: افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر پرفشاری خون هستند و نیاز به کنترل همزمان قند خون و فشار خون دارند. تنظیم رژیم غذایی کم کربوهیدرات و مصرف داروهای خاصی که به هر دو مشکل کمک میکنند، از جمله راهکارهای مدیریت این شرایط است.
فشار خون در سالمندان: سالمندان معمولاً با افزایش سن، حساستر به تغییرات فشار خون میشوند. مدیریت فشار خون در این گروه شامل داروهایی با دوز کمتر و سبک زندگی کمفشار است. علاوه بر این، فشار خون سالمندان باید به دقت اندازهگیری شود، زیرا نوسانات ممکن است منجر به سرگیجه و افتادن شود.
پرفشاری خون نه تنها به بدن آسیب میزند، بلکه میتواند بر روان و روابط اجتماعی فرد نیز تاثیر بگذارد. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند ممکن است نگرانیهای مداوم درباره وضعیت سلامت خود داشته باشند و دچار استرس شوند که خود این استرس میتواند فشار خون را بیشتر افزایش دهد. برخی از راهکارهای کاهش این استرس شامل مشاوره روانشناسی، تکنیکهای تنفس عمیق و تمرینات ذهنی مانند مدیتیشن و یوگا است.
همچنین، ارتباطات اجتماعی خوب و حمایت از سوی خانواده و دوستان میتواند به فرد کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد و بر مدیریت بیماری تمرکز بیشتری داشته باشد.
تغذیه صحیح یکی از عوامل کلیدی در کنترل فشارخون است. رژیمهای غذایی خاصی مانند رژیم DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) که شامل مصرف بالای میوهها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کمچرب و کاهش مصرف نمک و چربیهای اشباع است، میتواند به کنترل فشار خون کمک کند. برخی مواد غذایی مفید برای کاهش فشار خون عبارتند از:
پژوهشهای جدید همچنان در حال توسعه راهکارهای پیشرفتهتر برای کنترل و درمان پرفشاری خون هستند. از جمله این پیشرفتها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
فشارخون بالا یکی از بیماریهای رایج است که با توجه به افزایش سبک زندگی کمتحرک و تغذیه نامناسب، روز به روز شایعتر میشود. با اینکه پرفشاری خون به عنوان قاتل خاموش شناخته میشود، اما میتوان با آگاهی و توجه کافی به سبک زندگی سالم، آن را تحت کنترل نگه داشت. بهروزرسانی و استفاده از تحقیقات علمی جدید و درمانهای پیشرفته نیز میتواند به افراد مبتلا به این بیماری کمک کند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
از این رو، با رعایت توصیههای بهداشتی، کنترل منظم فشار خون و در صورت نیاز، استفاده از داروهای مناسب و پیگیری مداوم با پزشک، میتوان از بروز عوارض جدی این بیماری جلوگیری کرد و زندگی سالمتری را تجربه نمود.