بیماری مزمن انسدادی ریه

بیماری انسداد مزمن ریه، که معمولاً به آن انسداد ریوی گفته می‌شود، از بیماری‌های پیشرونده ریه است. شایع‌ترین آنها آمفیزم و برونشیت مزمن است. بسیاری ازا فراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه، هر دوی این شرایط را دارند. آمفیزم کیسه‌ها‌ی هوا را در ریه‌ها‌ به آرامی ‌از بین می‌برد واین باعث تداخل در جریان هوا می‌شود. برونشیت باعث التهاب و باریک شدن لوله‌ها‌ی برونشی می‌شود که باعث می‌شود مخاط ایجاد شود.

حقایقی سریع و مهم درباره انسداد ریه:

• علت اصلی انسداد ریوی استعمال دخانیات است. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد محرک شیمیایی همچنین می‌تواند منجربه بیماری انسداد مزمن ریه شود و معمولاً مدت زیادی طول می‌کشد تا پیشرفت کند.
• تشخیص انسداد ریوی معمولاً شامل آزمایشات تصویربرداری، آزمایش خون و آزمایش عملکرد ریه است.
• هیچ درمان قطعی برای COPD وجود ندارد، اما روش‌های درمان انسداد ریوی می‌تواند به کم شدن علائم، کاهش عوارض و به طور کلی بهبود کیفیت زندگی کمک کند. دارو، اکسیژن درمانی و جراحی برخی از روش‌ها‌ی درمانی هستند.
• اگر انسداد ریوی درمان نشود، می‌تواند منجر به پیشرفت سریعتر بیماری، مشکلات قلبی و بدترشدن عفونت‌ها‌ی تنفسی شود.

بیماری انسداد ریوی مزمن چیست؟

بیماری انسداد ریوی مزمن، یک بیماری مزمن التهابی ریه است که مسیر جریان هوای ریه‌ها را مسدود می‌کند. این بیماری با مواجهه طولانی مدت با گازهای تحریک کننده یا ذرات معلق موجود در هوا که اغلب ناشی از دود سیگار هستند، ایجاد می‌شود.

برای درک بهتر این بیماری بهتر است کمی با اجزاء و نحوه عملکرد دستگاه تنفسی آشنا شویم. هوا از طریق لوله هوایی (نای) به سمت پایین و به داخل دو لوله بزرگ (برونشها) می‌رود، این لوله‌ها چندین بار به لوله‌های بسیار کوچکتر (برونشیول ها) تقسیم می‌شوند (مانند شاخه های یک درخت) و در نهایت به کیسه‌های کوچک هوا (آلوئول ها) ختم می‌شوند. کیسه‌های هوایی دیواره‌های بسیار نازکی دارند که مملو از رگ‌های خونی ریز (مویرگ ها) هستند.

اکسیژن هوایی که تنفس می‌شود به این مویرگ‌ها وارد و از طریق آن‌ها به جریان خون می‌رسد، همچنین دی اکسید کربن که گاز دفعی حاصل از متابولیسم است، از این طریق دفع می‌شود. ریه‌ها برای خروج هوا از بدن به انعطاف پذیری طبیعی برونشیول‌ها و کیسه‌های هوایی نیاز دارند. بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) باعث از دست رفتن انعطاف پذیری آن‌ها و باز ماندن بیش از اندازه آن‌ها می‌شود، که متعاقب آن، مقداری از هوا پس از بازدم در ریه ها گیر می‌افتد.

علائم انسداد ریوی چیست؟

انسداد ریوی، تنفس را سخت‌تر می‌کند. علائم بیماری انسداد مزمن ریه ممکن است درابتدا خفیف باشد، از سرفه متناوب و تنگی نفس شروع می‌شود. با پیشرفت آن، علائم در جایی که می‌تواند تنفس به طور فزاینده‌ای دشوار شود، ثابت‌تر می‌شوند. ممکن است دچار خس خس و سفتی درسینه شوید یا خلط اضافی داشته باشید. برخی از مبتلایان به COPD علائم حادتری مانند احساس سوزش شدید دارند.

در ابتدا، علائم بیماری انسداد مزمن ریه می‌تواند کاملاً خفیف باشد. ممکن است با سرماخوردگی اشتباه بگیرید.

علائم اولیه انسداد ریوی:

• تنگی نفس، بخصوص بعد از ورزش؛
• سرفه خفیف اما مکرر؛
• نیاز به پاکسازی گلو، به خصوص اولین صبح؛
• تغییرات ظریف مانند اجتناب از پله‌ها‌ و دوری ازفعالیت‌ها‌ی بدنی؛

با آسیب دیدن ریه‌ها، علائم می‌توانند به تدریج بدتر شوند‌:

• تنگی نفس، حتی بعد ازورزش خفیف مانند پیاده‌ روی یا پرش از پله‌ها‌؛
• خس خس سینه، که نوعی تنفس پر سرو صدا است، خصوصاً هنگام بازدم؛
• تنگی قفسه سینه؛
• سرفه مزمن، با یا بدون مخاط؛
• سرماخوردگی مکرر، آنفولانزا یا سایر عفونت‌های تنفسی؛
• کمبود انرژی؛

در مراحل بعدی انسداد ریوی، ممکن است علائم زیر را داشته باشد:

• خستگی؛
• تورم در قسمت‌های مختلف پا؛
• کاهش وزن؛

در صورت داشتن علائم زیر، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارید:

• ناخن‌ها یا لب‌های مایل به آبی یا خاکستری دارید، زیرا این نشانگر میزان اکسیژن پایین خون است.
• در نگه داشتن نفس خود مشکل دارید یا نمی‌توانید صحبت کنید.
• احساس سردرگمی یا ضعف می‌کنید.
• تپش قلب شدیدی دارید.

اگر در حال حاضر سیگار می‌کشید یا مرتباً در معرض دود هستید، این علائم احتمالاً بسیار بدتر خواهد شد.

چه عواملی باعث COPD می‌شوند؟

• در كشورهای توسعه يافته مانند آمريكا بزرگترين علت ابتلا به COPD استعمال سيگار است. حدود 90 درصد افرادی که مبتلا به COPD هستند سیگاری یا سیگاری سابق هستند. در بین افراد سیگاری طولانی مدت، 20 تا 30 درصد مبتلا به COPD هستند. بسیاری دیگر یا مستعد بیماری یا دارای عملکرد ضعیف ریه هستند.
• بیشتر افراد مبتلا به COPD حداقل 40 سال سن دارند و سابقه مصرف سیگار را دارند. هر چه محصولات توتون و تنباکو طولانی‌تر و بیشتری مصرف کنید، خطرابتلا به COP بیشتر است. علاوه بر دود سیگار، دود لوله و درمعرض دود می‌تواند باعث ابتلا به COP شود.
• اگرمبتلا به آسم هستید و سیگار می‌کشید، خطر ابتلا به COPD بیشتر است.
• اگر درمعرض مواد شیمیایی و دودهای موجود درمحیط کار هستید، به پشرفت بیماری انسداد ریوی کمک کرده‌اید. قرار گرفتن در معرض طولانی مدت در معرض آلودگی هوا و استنشاق گرد و غبار همچنین می‌تواند باعث ابتلا به COPD شود.
• ممکن است مستعد ژنتیکی باشید. حدود 5 درصد از مبتلایان به COPD از کمبود پروتئین به نام آلفا-1-آنتی تریپسین رنج می‌برند. این کمبود باعث بدتر شدن ریه‌ها‌ می‌شود وهمچنین می‌تواند بر کبد تأثیر بگذارد. ممکن است فاکتورهای ژنتیکی مرتبط دیگری نیز در این بیماری نقش داشته باشند.

روش‌های تشخیص بیماری انسداد ریوی

هیچ آزمایشی برای تشخیص بیماری‌ انسداد ریوی‌ مزمن‌ وجود ندارد. تشخیص براساس علائم، معاینه بدنی و نتایج تست تشخیصی است. هنگام مراجعه به پزشک، حتماً تمام علائم خود را ذکر کنید. اگر به پزشک خود بگویید:

• شما سیگاری هستید یا در گذشته بودید؛
• در معرض عوامل تحریک کننده ریه هستید؛
• شما درمعرض دود زیاد قرار دارید؛
• سابقه خانوادگی COPD دارید؛
• آسم یا سایر شرایط تنفسی دارید؛
• داروهای بدون نسخه و بدون نسخه مصرف می‌کنید؛

در طی معاینه بدنی، پزشک با گوش دادن به صدای ریه‌ها‌ درهنگام تنفس، از گوشی پزشکی (Stethoscope) استفاده می‌کند. بر اساس تمام این اطلاعات، پزشک ممکن است دستور آزمایشات زیر را بدهد:

• اسپیرومتری یک آزمایش غیر تهاجمی‌برای ارزیابی عملکرد ریه است. در طول تست، نفس عمیق خواهید کشید وسپس به لوله‌ای که به اسپیرومتر متصل است، فوت می‌کنید.
• آزمایش‌ها‌ی تصویربرداری شامل اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن است. این تصاویر می‌توانند نگاهی دقیق به ریه‌ها‌، رگ‌ها‌ی خونی و قلب نشان دهند.
• آزمایش خون شریانی شامل گرفتن نمونه خون از شریان برای اندازه‌گیری اکسیژن خون، دی اکسید کربن و سایر مقادیر مهم است.

این آزمایشات می‌تواند در تعیین بیماری انسداد ریوی یا بیماری متفاوت مانند آسم، بیماری محدود کننده ریه یا نارسایی قلبی کمک کند.

روش‌های درمان بیماری انسداد ریوی

درمان بیماری انسداد مزمن ریه می‌تواند علائم را کاهش دهد، عوارض و پیشرفت بیماری را کاهش دهد. در ادامه چند روش درمانی برای بیماری COPD را بخوانید:

درمان با اکسیژن

اگر سطح اکسیژن خون خیلی پایین است، می‌توانید از طریق ماسک یا کانول بینی، اکسیژن اضافی دریافت کنید تا تنفس بهتری داشته باشید.

عمل جراحی

جراحی برای COPD شدید یا هنگامی‌که سایر درمان‌ها شکست خورده‌اند روش مفیدی است، این احتمال بیشتر است که نوعی آمفیزم شدید داشته باشید.

• در طی جراحی بولکتومی، جراحان بخش‌ها‌ی غیر طبیعی هوایی (گاو) را از ریه‌ها‌ خارج می‌کنند.
• مورد دیگر جراحی کاهش حجم ریه است که بافت آسیب دیده فوقانی ریه را از بین می‌برد.
• پیوند ریه، آخرین گزینه است.

تغییر سبک زندگی

تغییرات سبک زندگی ممکن است به کاهش علائم یا تسکین بیماری کمک کند.

• اگر سیگار می‌کشید، ترک کنید.
• هر زمان ممکن، ازدود جانبی و دود شیمیایی خودداری کنید.
• غذای مورد نیاز بدن را مصرف کنید. برای ایجاد یک برنامه غذایی سالم با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
• در مورد اینکه چقدر ورزش برای شما بی‌خطر است با پزشک خود صحبت کنید.

درمان دارویی انسداد ریه

برونکودیلاتورها داروهایی هستند که به شل شدن عضلات مجاری هوایی و باز شدن مسیرهای هوایی کمک می‌کنند تا بتوانید راحت‌تر نفس بکشید که از طریق دستگاه استنشاقی یا سحابی تزریق می‌شوند. برای کاهش التهاب در مجاری هوایی می‌توان گلوکوکورتیکواستروئیدها اضافه کرد. داروها می‌توانند علائم و اثرات را کاهش دهند. برای پیدا کردن دارو و دوز مناسب بهتر است آزمایش و خطا انجام شود.

برخی از گزینه‌ها‌ی دارویی برای کمک به درمان انسداد ریوی، عبارتند از:

1. برونکودیلاتورهای استنشاقی

برونکودیلاتیلاتورهای کوتاه مدت، از چهار تا شش ساعت به طول می‌انجامند که فقط در صورت نیاز به آنها استفاده می‌کنید. برای علائم مداوم، نسخه‌ها‌ی طولانی مدت وجود دارد که می‌توانید هر روز از آنها یعنی حدود 12 ساعت استفاده کنید.

برخی از برونکودیلاتیلاتورها بتا -2 آگونیست‌ها‌ی انتخابی و برخی دیگر ضد کولینرژیک هستند. این برونکودیلاتورها با شل کردن عضلات سفت شده راه‌ها‌ی هوایی کار می‌کنند، که مجاری هوایی را برای عبور بهتر هوا باز کرده و مخاط را از ریه‌ها،‌ پاکسازی می‌کنند. این دو نوع برونکودیلاتلاتور به طور جداگانه یا به صورت ترکیبی از طریق استنشاقی یا با یک نبولایزر قابل استفاده هستند.

2. کورتیکواستروئیدها

برونکودیلاتلاتورهای طولانی مدت معمولاً با گلوکوکورتیکواستروئیدهای استنشاقی ترکیب می‌شوند. گلوکوکورتیکواستروئید (Glucocorticoid) می‌تواند التهاب را در مجاری هوایی کاهش داده و تولید مخاط را کاهش دهد. برونکودیلاتلاتور (bronchodilator) طولانی مدت می‌تواند عضلات راه هوایی را شل کند تا به مجاری هوایی گسترده تر کمک کند. کورتیکواستروئیدها به شکل قرص نیز موجود هستند.

3. مهارکننده‌ها‌ی فسفودی استراز-4

این نوع دارو را می‌توان به صورت قرص برای کاهش التهاب وشل کردن راه‌ها‌ی هوایی استفاده کرد. به طور کلی برای COPD شدید همراه با برونشیت مزمن تجویز می‌شود.

4. تئوفیلین

این دارو (Theophylline) بصورت قرص وجود دارد و سفتی سینه و تنگی نفس را کاهش می‌دهد. همچنین برای جلوگیری از تشدید آن هم کمک کند. تئوفیلین یک داروی قدیمی‌است که باعث شل شدن عضلات مجاری هوایی می‌شود و ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. ولی یک روش اولیه حساب نمی‌شود.

5. آنتی بیوتیک‌ها‌ و ضد ویروس‌ها‌

آنتی بیوتیک‌ها‌ یا ضد ویروسی‌ها‌ هنگام بروز برخی عفونت‌ها‌ی تنفسی تجویز می‌شوند.

6. واکسن‌ها‌

بیماری انسداد ریوی، خطر ابتلا به سایر مشکلات تنفسی را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، پزشک ممکن است توصیه کند که سالانه یک عدد واکسن آنفولانزا، واکسن پنوموکوکی یا واکسن سرفه تزریق کنید.

پیشگیری از بروز انسداد ریوی

برخلاف برخی از بیماری‌ها، بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) علت مشخص و راه حل مشخصی برای پیشگیری دارد. اغلب موارد به شکل مستقیم با استعمال سیگار مرتبطند و بهترین راه برای پیشگیری عدم مصرف سیگار است. اگر فردی هستید که طولانی مدت سیگار کشیده‌اید، این جملات در عمل آسان به نظر نمی‌رسند، مخصوصا اگر قبلا سعی داشته‌اید ترک کنید، اما بازهم برای ترک کردن تلاش کنید. لازم است یک برنامه ترک دخانیات پیدا کنید که بتواند برای توقف استفاده از تنباکو به شما کمک کند. این بهترین شانس شما برای پیشگیری از تخریب ریه هایتان است.
مواجهه شغلی با دود و غبارهای شیمیایی عامل خطر دیگری برای بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) است. اگر با این نوع از تحریک کننده‌های ریه کار می‌کنید، با رئیس خود در مورد بهترین راه‌های حفاظت از خود مانند استفاده از ابزارهای محافظت کننده تنفسی، صحبت کنید.

توصیه‌ها‌ی رژیم غذایی برای مبتلایان به COPD

هیچ رژیم خاصی برای بیماری انسداد ریوی وجود ندارد، اما یک رژیم غذایی سالم برای حفظ سلامت کلی ریه لازم است. هرچه قدرت بدن بیشتر باشد، از عوارض جانبی وسایر مشکلات بهداشتی جلوگیری کنید.

• انواع مختلفی ازغ ذاهای مغذی مانند: سبزیجات، میوه‌ها‌، دانه‌ها‌، پروتئین و لبنیات را انتخاب کنید.
• مقدار زیاد مایعات بنوشید. نوشیدن حداقل شش تا هشت لیوان 8 اونسی مایعات بدون کافئین در روز می‌تواند به نازک‌تر نگه داشتن مخاط کمک کند. همچنین نمک کمتر مصرف کنید تا بدن آب را حفظ کند وتنفس بهتر شود.
• نوشیدنی‌ها‌ی کافئین دار را محدود کنید زیرا می‌توانند با داروها تداخل داشته باشند. اگرمشکل قلبی دارید، ممکن است نیاز به نوشیدن کمتر داشته باشید، بنابراین با پزشک خود صحبت کنید.
• وزن اضافی را کم کنید. هنگامی که به بیماری انسداد ریوی مبتلا شوید، برای تنفس انرژی بیشتری لازم دارید، بنابراین لازم است کالری بیشتری مصرف کنید. اما اگر اضافه وزن دارید، ممکن است ریه‌ها‌ و قلب سخت‌تر کار کنند.
• کمبود وزن را جبران کنید. اگر کمبود وزن یا ضعف دارید، حتی نگهداری مواد اساسی بدن نیز دشوار می‌شود. درکل، داشتن COPD سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و توانایی درمقابله با عفونت تنفسی را کاهش می‌دهد.

شکم پر، بازشدن ریه‌ها‌ را دشوارتر می‌کند و نفس را کم می‌کند. اگر این اتفاق افتاد، روش‌ها‌ی درمانی زیر را امتحان کنید:

• حدود یک ساعت قبل از غذا راه‌ها‌ی هوایی خود را پاک کنید.
• قبل از بلع، لقمه‌ها‌ی قبلی را که آهسته می‌جوید، بخورید.
• پنج یا شش وعده غذایی کوچک روزانه را با سه وعده غذایی عوض کنید.
• مایعات را در آخر غذا مصرف کنید.

مراحل بیماری انسداد مزمن ریوی

بیماری انسداد ریوی از چند مرحله تشکیل شده است که توسط آزمایش اسپیرومتری، قابل اندازه‌گیری است. بیماری انسداد ریوی در چهار درجه بر اساس آزمایش اسپیرومتری وجود دارد:

• درجه 1: خفیف؛
• درجه 2: متوسط؛
• درجه 3: شدید؛
• درجه 4: بسیار شدید؛

در درجه‌ها در نتیجه آزمایش اسپیرومتری FEV1 مشخص خواهد شد. این مقدار هوایی است که می‌توانید در یک ثانیه اول از زمان از ریه‌ها‌ تنفس کنید. با کاهش FEV1 شدت آن بالا می‌رود.

بیماری‌های همراه با بیماری انسداد ریوی مزمن

با پیشرفت بیماری انسداد ریوی، ممکن است این شرایط ایجاد شود:

• عفونت‌های تنفسی: افرادی که دچار بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) هستند به احتمال بیشتری دچار سرماخوردگی، آنفولانزا و پنومونی (عفونت ریه) می‌شوند. هربار ابتلا به عفونت ریوی می‌تواند تنفس را بسیار سخت تر کرده و باعث تخریب بیشتر بافت ریه شود. واکسیناسیون سالانه آنفولانزا و واکسیناسیون معمول علیه پنومونی پنوموکوکال می‌تواند مانع از برخی عفونت‌ها شود.
  مشکلات قلبی: به دلایلی که به درستی شناخته شده نیستند، بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی، از جمله حمله قلبی را افزایش دهد. ترک سیگار می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
• سرطان ریه: افرادی که دچار بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) هستند ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان ریه دارند. ترک سیگار می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
• فشار خون بالا در شریان‌های ریوی: بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) می‌تواند منجر به فشار خون بالا در شریان‌هایی شود که خون را به ریه‌ها می‌برند. (فشار خون ریوی بالا)
• افسردگی: تنفس دشوار می‌تواند از فعالیت‌هایی که فرد به آن‌ها علاقه دارد، جلوگیری کند و احساس ناتوانی می‌تواند منجر به افسردگی شود، اگر احساس غم یا ناتوانی می‌کنید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.

آیا ارتباطی بین COPD و سرطان ریه وجود دارد؟

انسداد ریوی و سرطان ریه، مشکلات عمده سلامتی در سراسر جهان هستند. این دو بیماری از جهات مختلفی به هم مرتبط هستند. COPD و سرطان ریه چندین عامل خطر مشترک دارند. استعمال سیگار عامل خطر اصلی هر دو بیماری است. در صورت تنفس دود‌ها‌ی جانبی، یا در معرض مواد شیمیایی یا دودهای دیگر در محل کار، هم خظطر بالاست.

در سال 2009 تخمین زده شد که بین 40 تا 70 درصد از مبتلایان به سرطان ریه مبتلا به COPD هم هستند. همین مطالعه مشابه در سال 2009 نتیجه گرفت که COPD یک عامل خطر برای سرطان ریه است.

یک مطالعه درسال 2015 نشان می‌دهد که بیماران ممکن است جنبه‌ها‌ی مختلفی از همین بیماری داشته باشند و COPD می‌تواند یک عامل محرک سرطان ریه باشد. در بعضی موارد، مردم نمی‌فهمند که مبتلا به COPD هستند تا زمانی که ابتلا به سرطان ریه تشخیص داده نشود. با این حال، ابتلا به COP لزوماً به معنای ابتلا به سرطان ریه نیست. اما در معرض خطر بیشتری هستید.

آمار مبتلایان به بیماری انسداد ریوی

تخمین زده می‌شود که درسراسر جهان، حدود 65 میلیون نفر، مبتلا به انسداد ریوی خفیف تا شدید باشند.

• بیشتر افراد مبتلا به COPD ،40 سال یا بالاتر دارند.
• بیشتر افراد مبتلا به COPD سیگاری یا سیگاری‌ها‌ی سابق هستند. استعمال سیگار بسیار مهم است.
• سیگار کشیدن مهمترین عامل خطرزا است که می‌تواند تغییر کند. بین 20 تا 30 درصد از افراد سیگاری مزمن، COPD با علائم و نشانه‌ها‌ دارند.
• بین 10 تا 20 درصد افراد مبتلا به COP هرگز سیگار نکشیده‌اند. در حداکثر 5 درصد مبتلایان به COP، علت آن یک اختلال ژنتیکی است که منجر به کمبود پروتئین به نام آلفا-1-آنتی تریپسین می‌شود.
• در بین مبتلایان به سرطان ریه، بین 40 تا 70 درصد نیز مبتلا به COPD هستند.

پیش‌بینی می‌شود که تعداد بیماران مبتلا به انسداد ریوی از سال 2010 تا 2030 بیش از 150 درصد افزایش یابد. بیشتر این موارد را می‌توان به جمعیت سالمند نسبت داد.